Одма ми паднаа во очи. Во целата врвулица со својата крепосна
става и големите мустаќи, делеше од останатите. Атанас. Така се викаше. Како
што самиот подоцна ми кажа. Крај него, Риса, дробна женичка, но со очи полни со
живот верно му газеше по стапките. Во рака ја носеше Марија, којзнае дали имаше
и година, која брзо го вртеше главчето на сите страни. Очигледно не беше видела
толку луѓе. И двата одвреме навреме се подвртуваа наназад, барајќи го со поглед
Ристе,синот, кој беше веќе на училишна возраст. Вриеше како во мравјалник. Војниците
воспоставуваа некаков ред. Ги насочија кон еден вагон, со кого пренесувале
добиток, со две клупи од постраните, невешто и набрзина направени и на подот послан
со нова слама. Застоената реа која се ширеше, воопшто не беше пријатна. Во
вагонот сместија уште пет фамилии, сите поголеми од таа на Атанас. Чекаа да ги
приклучат на композицијата која требаше да ги однесе во ветената земја, во
полето кое белеело од овци. Така го толкуваа името кое сите тивко го шепотеа. Се
стемни, но вагонот на Атанас не го приклучија. Папсани, сите испозаспаа кој
каде стигна. Следното утро, композициите со вагоните продожија по некаков си
ред. Сем нивниот. Кон пладне ги посети, познаа по чиновите, некаков си висок
офицер. Климна со главата и отсечно им рече:
-Каде се овците?Не се токму на број. Додека не се најдат,
вагонот нема да мрдне ни педа.
Патниците се погледнуваа меѓу себе полни со прашалници.
Десеттина дена претходно, неколку дена скитав низ планината.
На многу високо. Овците беа тука крај мене. Песот ми беше единствената друшка.
Се вртeвме низ густежот. На полјаните излегував колку да поткаснат овците. Само
пресно измолзено млеко. Тоа беше храна за мене и за кучето. Само што запролети,
сем трева ништо друго и немаше. Одвреме навреме ќе се искачев на карпата да
видам што се случува во селото. Последното видение ме стресе. Ја немаше маглината што се создаваше од
волшебниот спој на топлата вода, која извираше од двете страни на селото, со
студените води на реката. Не се гледаше од густите облаци чад кои се беа
надвиле во долината. Куќите не се пулеа. Нозете ми се пресекоа. Цела седмица
око не бев склопил. Дремнував пртостум, потпрен на стапот. Се стемнуваше кога песот
почна да квичи и да се врти околу мене. Во далечината се гледаа силуети.
Потскокнав. Тоа беа тие. Ристе потрча кон мене. Риса, иако премалена, не го
пуштатше момичето од раце.Тоа мирно спиеше. Цел ден оделе. Само што седнавме и
Ристе папса од умор. Риса се впи во мене. Солзите и течеа без престан, без глас.
Само поток од солзи. Се разбудивме пред
зори. Карпата, сртот, се уште беа далеку. А, требаше да ги минеме по
темно. Децата троа поткаснаа од сувиот леб наквасен со неварено, свежо млеко и
тргнавме. Сонцето беше далеку на Запад кога стигнавме пред границата. Никакво
движение. Штама. Но, останавме во шумата. Стравот, лозјето го чува. Дојдоа
војници, тато. Многу беа. – ми рече Ристе. Се тресев од страв под дифтикот. Те
бараа тебе. Мајка им рече дека те зеле некој од нивните. Се заканија дека пак
ќе се вратат. Кога летна првото ѓуле и ја свитка на половина старата круша, се
надоврза Риса, реков доста е. Цела стока ја испуштив. И кокошките и прасето и
коњите. Магарето го носев со мене до бачилото на Иван. Па го одврзав. Зедов
само една матарка со вода и еден леб и тргнав. Знаев каде ќе те најдам.
По темното префрливме
од другата страна на карпата, така си го викавме сртот од памтивек, каде сега е
границата. Од тука за последен пат ја видов родната грутка. Нешто ме стегна
тука, во грлото. Сакав барем уште еднаш да ја чујам песната на водите кои
бликаат од сите страни. На другата страна повторно не сретнавме никој.
Преспавме на едно затскриено местенце, колку да не се децата на провев. Не знаев ни каде да одам. Ни ваму, ни таму. Го
одбрав поблиското. Дури на следната приквечерина видовме луѓе. Не упатија
понатаму, накај војската. Не сместија во манастирот, таму горе над градот, ми
покажа со погледот. Следниот ден дојде некој како оној преѓески и ми рече дека
од овците веќе нема да ми требаат. Ќе сме се ранеле од народен казан. Да не сме
се мачеле. Ми го сруши Светот. Јас друго ни знаам, ни умеам. Не заплакав ни за
куќата, ни за родата. А, за нив... Вечерта не можев да спијам. Излегов надвор.
Во дворот на манастирот немаше никој. Влегов во црквата кришум. Вратата и дење
и ноќе стоеше отворена. Се прекрстив и се помолив и исто така со дикат излегов.
Никој да не ме види. Овците беа заградени надвор од црквата. Истерав
петнаесеттина и тргнав со нив во темницата. Ќе заборавев. И единствената коза
ја зедов со себе. Да се најди, за децата. Песот потрча со мене. Талкав низ
темнината повеќе од два часа. Светло, придушено се гледаше во далечината. Беше
некое мало селце. Во околината најдов напуштена куќа. Ги затворив. Угичот го
почешав по роговите, им фрлив троа трева и се вратив назад. Од тогаш секоја
вечер го правев истото. Влегував во црквата, па продолжував. Ќе им дадев храна,
малку ќе поседев и полафеф со нив и назад. Останатите ги отераа некаде два дена
покасно. Полнат казани. И сношти пак отидов. Ми беше тешко, да се качам прво до
манастирот, па до селцето. И патем да се криеш. Уште цела недела, Атанас седеше
по цел ден тука до мене и ми ја раскажуваше својата животна приказна, откако
офицерот ги изговори оние зборови: Kаде се овците. На осмиот ден го скрши
сликата. На шестте семејства кои безнадежно седеа и чекаа во вагонот, кој им
беше се во исто време. И нужник и спална. Ги дотера и ги предаде овците.
Вагонот го прилучија кон зајдисонце. Композицијата тргна кон ветената земја, во
полето кое белеело од овци. Тогаш последен пат го видов Атанас. Погледот низ страничните празнини на вагонот
му беше свртен кон мене, со влажни и замаглени очи, сигурно имаше само една
мисла во главата. Дека еден ден повторно ќе има свое стадо. Никогаш повеќе не
намина.
Мина многу време. Ближат седумдест лета. Јас пак сум тука на
истото место, на истата станица, крај големата река, која лете знае да биде и
поток. Повторно многу луѓе. И дење и ноње врват. Како тогаш многу одамна.
Зборуваат на јазик кој не верувам дека сум го чул. Некои безгласно продолжуваат
по шините, некои го чекаат попладневниот воз. И сега врие од униформи. И од
деца со уплашен поглед. На тукашните им се чита презирот и недоверието во
погледот. Како и тогаш кога Атанас и Риса патуваа кон непознатото. Ах, колку
сакам повторнода го видам неговото лице. Уште ли е овде, на овој Свет? Никој
толку многу не разговарал со мене. Ни предтоа, ни потоа. И овие сега итаат кон
ветената земја. Некаде далеку, на Север. Едно момче, голобрадо, седна до мене.
Не ме приметува. Изваде вестник. Јасно ја видов големата фотографија која немо
ја гледаше. Детенце на плажа. Спие. Со алово како крв блузенце. Но, децата не
спијат сами во песокот на плажата.-размислувам во себе. Со главата речиси во
вода. Ќе им студи. Ми се разбиструва. И одеднаш целиот Свет се руши врз мене.
Мртво е. Момченцето е мртво. Нема друго објаснение. И пак ми текнува на Атанас,
кој ми раскажуваше недела цела, надумав за неговите две дечиња, Ташко и Георгија
чинам така се викаа, чии гробови ги оставил таму далеку, оттаде гребенот, преку
планината. Ми доаѓа да вреснам, а глас немам, ми иде да ги излеам сите солзи на
Светот, а очи немам. Јас сум само нем сведител. Јас сум само еден стар,
дотраен, зарѓан вагон, заборавен таму некаде на зараснатите шини, на станицата
крај реката, која лете знае да стане и поток. Името го разбрав, иако немам ни
очи, ни уши, нит срце. Името на детето кое требаше да биде среќно, а заспало за
навек на таму некоја плажа во Медитеранот. Ајлан. Тоа му беше името.
Ми недостига Атанас. Ќе ме разбереше.
